Το Μοναστήρι της Ζάβορδας θεωρείτε το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο της Δυτικής Μακεδονίας και ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα Μοναστήρια εκτός Αγίου Ορους. Η Μονή της Ζάβορδας ήταν για αιώνες το σπουδαιότερο πνευματικό κέντρο για όλη την περιοχή και στα κτίριά της λειτουργούσε σχολή μοναχών.
Ο Όσιος Νικάνορας εκοιμήθη στις 7 Αυγούστου 1549 αφήνοντας στη μονή τεράστια περιουσία από κτήματα, καλλιέργειες και κοπάδια με ζώα και βέβαια τη Θεία Χάρη του. Ο Όσιος θάφτηκε στο προαύλιο της μονής μέσα στο παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου.
Παρ” όλες τις ταλαιπωρίες που υπέστη η μονή, σήμερα σώζεται ένα μεγάλο μέρος από τα σημαντικότατα κειμήλιά της, το οποίο περιλαμβάνει εκκλησιαστικά σκεύη, σταυρούς αγιασμού και ευλογίας, ποιμαντικές ράβδους, κεντητά άμφια, δισκοπότηρα, εικόνες (με σημαντικότερη τον Σωτήρα Χριστό, του 16ου αιώνα, την οποία ανακάλυψε ο Όσιος Νικάνορας στη θέση που έχτισε τη μονή), καθώς και ένα σπουδαιότατο αρχείο με έγγραφα και κώδικες.
Μεταξύ των σωζόμενων αρχαίων κωδίκων, βρίσκονται και μερικοί σπάνιοι και ο μοναδικός τού «Λεξικού τού Πατριάρχου Φωτίου», αναμφίβολα το σπουδαιότερο.
Επίσης το χειρόγραφο 201, γνωστότερο και ως Κώδικας της Ζάβορδας, το οποίο ήταν κατάλογος των γύρω χωριών μαζί με τις προσφορές και τα αφιερώματα των πιστών στο μοναστήρι. Ο κώδικας ξεκίνησε να συμπληρώνεται όταν ιδρύθηκε η μονή (περίπου στα 1534) και επειδή ήταν αρκετά μεγάλος και με τα χρόνια αρκετά ταλαίπωρος, ένας μοναχός, ο Ιωάννης Ζωγράφος, ξανάγραψε τον κώδικα το 1692. Σε αυτή την τεράστια συλλογή πληροφοριών (η οποία εμπλουτιζόταν μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα) απεικονίζεται αφ” ενός ο μεγάλος πλούτος της μονής και αφ” ετέρου η επιρροή της σε μια τεράστια περιοχή στην κοιλάδα του Αλιάκμονα. Η μεγάλη σημασία του κώδικα σήμερα έγκειται στο ότι περιλαμβάνει μια τεράστια συλλογή πληροφοριών για τα χωριά και τους οικισμούς της περιοχής και η ιστορική αξία του εγγράφου είναι ανεκτίμητη. Ο Κώδικας της Ζάβορδας, φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη της Κοζάνης.
Στον Ιερό Ναό φυλάσσονται:
•Η εικόνα Του Σωτήρος Χριστού η οποία φέρει αργυρά επένδυση. Την εικόνα αυτή ανακάλυψε ο Άγιος Νικάνωρ κατόπιν οράματος και έχτισε το μοναστήρι του
•Τα Ιερά Λείψανα του Αγίου τοποθετημένα εις αργυρές θήκες οι οποίες φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις Αγίων
•Η θήκη στην οποία φυλάσσεται η κάρα του Αγίου Νικάνορα, διακοσμείται με ανάγλυφες παρατάσεις Αγίων, δικέφαλου αετού και με πολύτιμους λίθους
•Ιερά Λείψανα του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου
•Ιερά Λείψανα του Αγίου Γεδεών του Καρακαλινού
•Ιερά Λείψανα Αγίου Κύρικου και Ιουλίτης
•Των Αποστόλων Ανδρέα, Βαρνάβα και Βαρθολομαίου
•Του Αγίου Γεωργίου εξ Ιωαννίνων
•Του Αγίου Δημητρίου του Μεγαλομάρτυρος
•Του Αγίου Δημητρίου εξ Σαμαρίνης
Πηγή-katakali.net
Κείμενο: Ζιάκας Ηλίας
